Bilingwilizm (metody dwujęzykowe)

Poniższy tekst stanowi cytat za: Kazimiera Krakowiak, „Metody wychowania językowego osób niesłyszących” w: Ewa Muzyka-Fortak „Surdologopedia. Teoria i praktyka” Gdańsk 2015, s. 235-247


1. Definicje

Filozofia pedagogiczna oparta na założeniu, że człowiek niesłyszący powinien komunikować się przy użyciu dwóch języków: migowego i narodowego (obowiązującego w danym kraju). Dziecko najpierw opanowuje naturalny język migowy (używany przez społeczność niesłyszących), który ma własną semantykę i gramatykę (odmienna od języka narodowego). Języka narodowego dziecko uczy się jako drugiego (obcego) w mowie i piśmie lub wyłącznie w piśmie.

2. Główne cele

Opanowanie przez dziecko języka migowego jako pierwszego, co umożliwia mu komunikowanie się zanim nauczy się mówić a także wtedy, gdy dziecko nie będzie w stanie nauczyć się mówić. Język migowy nazywany „ojczystym językiem głuchych”, umożliwia komunikowanie się ze społecznością osób niesłyszących.

3. Słuchanie

Zaleca się wczesne i konsekwentne używanie protez słuchowych (aparatów, implantów, systemów FM) w celu maksymalnego wykorzystania resztek słuchowych. W niektórych programach słuchanie nie jest uważane za konieczne. Korzystanie z języka migowego zastępuje recepcję słuchową.

4. Recepcyjne czynności językowe (opanowywanie języka receptywnego)

Dziecko uczy się odbierania komunikatów w dwóch językach. Zachodzą skomplikowane procesy interferencji, zapewne analogiczne do opisywanych w literaturze zaburzeń języka u dzieci z małżeństw mieszanych.

5. Ekspresyjne czynności językowe (opanowywanie języka ekspresywnego)

Pierwszym językiem dziecka jest język migowy. Języka narodowego dziecko używa jako drugiego. W niektórych programach język migowy jest używany w środowisku niesłyszących , a język narodowy – słyszących.

6. Stygmatyzacja

Zakłada się, że osoba niesłysząca funkcjonuje inaczej niż osoby słyszące, inaczej poznaje świat i komunikuje się z ludźmi. Odmienność uznawana jest za właściwość pożądaną. Dąży się do opanowania dwóch języków: migowego i narodowego.

7. Synchroniczność czynności językowych rozmówców: osoby słyszącej i osoby z uszkodzeniem słuchu

Prawidłowe (eurytmiczne) zsynchronizowanie czynności językowych rozmówców – słyszącego i niesłyszącego – nie jest osiągalne. Możliwy jest synchroniczny dialog w języku migowym.

8. Organizacja rehabilitacji

Metody nastawione na emancypację osób niesłyszących oraz ich wychowanie w „dwu kulturach” . Wczesne nauczanie języka migowego. Socjalizacja i kształcenia w dwóch środowiskach (niesłyszących i słyszących).

9. Zadania rodziny

Dziecko powinno mieć kontakt z osobami biegle posługującymi się naturalnym językiem migowym , aby opanowało ten język jako pierwszy, a więc przynajmniej jedno z rodziców powinno także nauczyć się języka migowego. W niektórych programach zakłada się, że dziecko powinno kontaktować się z osoba niesłyszącą biegle migającą, natomiast rodzice komunikują się z dzieckiem w języku narodowym.

10. Szkolenie rodziców

Jeśli rodzice są słyszący, powinni intensywnie uczyć się naturalnego języka migowego i poznawać „kulturę głuchych”. W Polsce nie istnieją zorganizowane formy kształcenia rodziców. Nie ma także zorganizowanych form wprowadzania niesłyszących nauczycieli („głuchych bon i guwernantek”) do rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu.

11.Weryfikacja eksperymentalna

Badania potwierdzają korzyści psychologiczne wynikające ze stosowania programów w przypadku dzieci, które mają rodziców niesłyszących. Brak wystarczających badań wskazujących na korzyści psychologiczne w przypadku dzieci rodziców słyszących. Bezpośrednia obserwacja wykazuje zaburzenia języka w postaci interferencji dwóch systemów językowych.

12. Zagrożenia rozwoju dziecka spowodowane przez zastosowanie metod (przy nietrafnym doborze)

Zaburzenia emocjonalne i poczucia tożsamości wynikające z braku języka pierwszego – wspólnego z rodziną. Dziecku zagrażają skutki posługiwania się dwoma ograniczonymi kodami językowymi i zaburzenia mowy analogicznie do opisywanego w literaturze bilingwizmu u dzieci z małżeństw mieszanych (dziecko uczy się dwóch języków, ale żadnego nie zna dobrze). Trwałe uzależnienie osoby niesłyszącej od profesjonalnych tłumaczy.

13. Możliwość integralnego wychowania osoby

Osiągalna tylko wówczas, gdy dziecko uzyska pełny dostęp do dóbr kultury duchowej dzięki doskonałemu opanowaniu języka narodowego i/lub migowego. Uwaga: polski język migowy jest zbyt mało poznany, aby można było ocenić tę możliwość.